Αθανάσιος Παπαθανασίου

Αθανάσιος Παπαθανασίου

Επίκουρος Καθηγητής, ΕΜΠ Χημικός Μηχανικός, Χρηματοδότηση ERC Χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας

Θα μπορούσατε να μας παρουσιάσετε συνοπτικά την κύρια ερευνητική σας δραστηριότητα; Σε ποιους τομείς εστιάζεται η έρευνά σας και ποια τα καινοτόμα χαρακτηριστικά της;

Ερευνητικά ασχολούμαι κυρίως με τις λεγόμενες διεπιφάνειες, δηλαδή τα σύνορα μεταξύ υγρών- στερεών, υγρών- αερίων ή στερεών- αερίων. Η σχέση που αναπτύσσεται στις διεπιφάνειες είναι καθοριστική σε πολλά φυσικά φαινόμενα τα οποία μακροσκοπικά εκδηλώνονται είτε με την διαβρεκτικότητα στερεών από υγρά, είτε με την τριβή υγρών πάνω σε στερεά, με τη συμπύκνωση αερίων σε υγρά ή με την εξάτμιση υγρών σε στερεά. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να κάνουμε αυτές τις διεπιφάνειες ενεργές, δηλαδή να μπορούμε να αλλάζουμε τις ιδιότητες τους ιδανικά πατώντας ένα κουμπί να γίνονται πότε υδρόφοβες και πότε υδρόφιλες. Να έχουμε δηλαδή μια επιφάνεια η οποία θα έχει ελεγχόμενη τριβή σε υγρά ή να έχουμε μια επιφάνεια στην οποία θα κάνουμε ελεγχόμενη συμπύκνωση ή ελεγχόμενη εξάτμιση. Αυτό είναι σημαντικό διότι ελέγχοντας τη διαβρεχτικότητα μιας επιφάνειας μπορεί κανείς να διακινήσει πολύ μικρές σταγόνες μέσα στις επιφάνειες με πολύ μικρή ενεργειακή κατανάλωση.

Ποια αναμένετε να είναι η συνεισφορά της νέας χρηματοδότησης ERC Proof of Concept (PoC) που λάβατε πρόσφατα για το έργο Hydropho-Cheap, στην οικονομική & κοινωνική αξιοποίηση της μέχρι τώρα ερευνητικής σας δραστηριότητας;

Είμαι αρκετά αισιόδοξος και αυτό γιατί είναι η πρώτη φορά που θα δοκιμάσουμε κάποιο εύρημα μας στην πράξη. Είναι μια περιοχή που δεν την έχει διερευνήσει κανείς και θέλουμε να δούμε αν μπορούμε να έχουμε κάτι χειροπιαστό. Για την καλύτερη αξιοποίηση σκοπεύουμε να κατοχυρώσουμε με διπλώματα ευρεσιτεχνίας τα ευρήματα μας και αυτός είναι ο λόγος που δεν τα έχουμε δημοσιεύσει μέχρι τώρα. Στη συνέχεια επιθυμούμε να εκθέσουμε τα ευρήματα μας σε επιχειρήσεις που μπορεί να ενδιαφερθούν για αυτές τις επιφάνειες. Έχουμε ήδη κάνει επαφές με ναυτιλιακές εταιρείες, διότι θέλουμε να δοκιμάσουμε κατά πόσο μπορούμε να μειώσουμε την τριβή σε πλωτά σκάφη και σκοπεύουμε να διερευνήσουμε το ενδιαφέρον και από άλλες εταιρείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ποιες δράσεις εκτιμάτε ότι πρέπει να ληφθούν ώστε να αξιοποιηθεί το ερευνητικό δυναμικό της χώρας, με στόχο και την ανάσχεση του κύματος μετανάστευσης ποιοτικού ελληνικού  επιστημονικού δυναμικού στο εξωτερικό;

Νομίζω ότι είναι σημαντικότερο να έχει κάποιος σταθερή χρηματοδότηση, με την έννοια της ύπαρξης σταθερών προκηρύξεων, ακόμη και μικρών, αλλά που θα επιτρέπει στους νέους επιστήμονες ότι θα έχουν έναν ορίζοντα όπου μπορούν να δοκιμάσουν τις ερευνητικές τους δυνατότητες. Από την άλλη εξαιρετικά σημαντικό είναι η άμεση σύνδεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων με την αγορά.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει το “ευρωπαϊκό παράδοξο”, ότι ενώ γίνεται πολύ καλή έρευνα με σημαντικά αποτελέσματα, δεν υπάρχει αξιοποίηση αυτών σε εμπορικό επίπεδο και σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό;

Συμφωνώ ότι πολλές ερευνητικές ιδέες μένουν στη θεωρία και δεν προχωρούν στην αγορά. Πιστεύω ότι ο λόγος για αυτό είναι ότι δεν υπάρχει το κατάλληλο οικοσύστημα στην Ευρώπη όπου θα πάρει μια ιδέα, θα βοηθήσει τον ερευνητή να την προχωρήσει και στη συνέχεια να την κάνει κάτι χειροπιαστό. Όχι κατ’ ανάγκη να γίνει προϊόν που θα το πουλήσει ο ίδιος αλλά να το πάει δυο βήματα παρακάτω για να γίνει κάτι υλοποιήσιμο. Υπάρχει ένα κενό μεταξύ της έρευνας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αυτός είναι ο λόγος που δεν προχωράνε οι ιδέες. Θα μπορούσε η ΕΕ να χρηματοδοτήσει μικρομεσαίες επιχειρήσεις που θα αναλάβουν το ρίσκο να αξιοποιήσουν μια ιδέα. Από εκεί και πέρα ο ίδιος ο ερευνητής επειδή πονάει την ιδέα του θα έχει και το κίνητρο να την προχωρήσει.
Για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην Ελλάδα τον πρώτο λόγο έχουν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα. Πρέπει να λειτουργήσουν συστηματικά και εντατικά ούτως ώστε να προωθήσουν νέες ερευνητικές ιδέες. Πιστεύω ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν δομές μέσα στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα, των οποίων η δράση θα είναι να ξεχωρίζουν ιδέες και να τις προωθούν στην αγορά αναλαμβάνοντας βέβαια την κατοχύρωση τους και τη συνέχεια αυτής της πορείας.

Ποια οφέλη βλέπετε από τη διασύνδεση των Ελλήνων επιστημόνων της διασποράς με την Ελλάδα;

Νομίζω ότι η διασύνδεση των επιστημόνων του εξωτερικού με την Ελλάδα είναι πολύ σημαντική. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν εκτεθεί σε διαφορετικά περιβάλλοντα, έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό, έχουν δει διαφορετικούς ανθρώπους και σίγουρα έχουν λύσει προβλήματα τα οποία ενδεχομένως δεν έχουν εμφανιστεί στην Ελλάδα ακόμη. Έχοντας αυτό το πλεονέκτημα νομίζω ότι μπορούν να συνεισφέρουν με τεχνογνωσία στο να επιλυθούν προβλήματα στον τόπο μας. Γι’ αυτό πρέπει οι Έλληνες ερευνητές και τα ερευνητικά κέντρα να συνεισφέρουν να ενισχυθεί η σχέση με τους Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό. Η ερευνητική συνεργασία μεταξύ Ελλήνων του εξωτερικού με Έλληνες στην Ελλάδα είναι σημαντική διότι βοηθάει στο να εκτεθούν οι Έλληνες του εσωτερικού στην έρευνα που γίνεται στο εξωτερικό. Μόνο και μόνο αυτή η συνεργασία είναι πάρα πολύ σημαντική για την ελληνική ερευνητική δραστηριότητα γιατί εκσυγχρονίζει την ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα.